Grupy Szturmowe

Grupy Szturmowe Szarych Szeregów (GS), przeznaczone do wielkiej dywersji i partyzantki oddziały w okresie konspiracji i walki jawnej, działajšce w œcisłym zwišzku z terenowymi dowódcami Armii Krajowej (AK), ale wykonujšce akcje samodzielnie lub przy współudziale innych oddziałów AK. GS Choršgwi Warszawskiej, sformowane w Oddział Specjalny „Jerzy” (OS „Jerzy”), drugi kryptonim OS „Wisła”, w listopadzie 1942 weszły w skład oddziałów dyspozycyjnych Kedywu KG AK. W innych Choršgwiach GS przechodziły szkolenie wojskowo – dywersyjne w leœnych oddziałach partyzanckich, czasami tworzšc w nich własne kompanie GS (Radom, Częstochowa, Kraków). W okresie konspiracji na terenie okupowanej Polski GS podejmowały różne akcje dywersyjno – bojowe, jak odbijanie więŸniów (GS Biała Podlaska, Pruszków, Warszawa), dywersja kolejowa (wysadzanie mostów, torów i pocišgów – GS Garwolin, Gniezno, Kielce, Łowicz, Moœcice, Ostrów Wielkopolski, Poznań, Skierniewice, Warszawa, Wołomin), produkcja broni i materiałów wybuchowych (GS Buk, Moœcice, Radom, Suchedniów), przyjmowanie zrzutów alianckich (GS Częstochowa, Grodzisk Mazowiecki, Kielce, Radom), uderzenia na magazyny wojskowe (GS Biała Podlaska) i na niemiecki urzędy pracy (GS Radom), zamach na szczególnie okrutnych funkcjonariuszy okupanta (GS Częstochowa, Łowicz, Radomsko, Warszawa). W bitwach partyzanckich wzięły udział GS Biłgoraj (bitwa pod Osuchami), GS Moœcice (bitwa Jamnie), GS Częstochowa, Niebylec, Pszczyna, Radom, Radomsko i Wołomin.

Największe osišgnięcia w akcjach miały GS Choršgwi Warszawskiej. W sierpniu 1943 (w ramach Kedywu KG AK) została utworzona kompania dywersyjna do walki z gestapo; nosiła kryptonim „Agat”, póŸniej „Pegaz”. Wykonała wiele akcji odwetowych, w tym 11 zamachów na dygnitarzy, funkcjonariuszy policji i gestapo, m. in. Na członków załogi Pawiaka, F. Burcla (7.IX.1943), A. Kretschmanna (29.IX.1943),E. Weffelsa (1.X.1943)i n konfidenta S. Kleina (25.X.1943). Akcjš o największym znaczeniu był zamach na szefa SS i policji na dystrykt warszawski gen. F. Kutscherę (1.II.1944), przeprowadzony przez grupę żołnierzy pod dowództwem B. Pietraszewicza „Lota”. Wiosnš 1944 z kompanii „Pegaz” (rozbudowanej do stanu 560 żołnierzy) utworzono batalion „Parasol” pod dowództwem kpt. A. Borysa „Pługa”. Do ważniejszych akcji „Parasola” należš zamach na zastępcę komendanta policji bezpieczeństwa w Warszawie W. Stamma (6.V.1944) oraz na szefa SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie gen. W. Koppego (11.VII.1944).

We wrzeœniu 1943 z OS „Jerzy” utworzono batalion nazwany pseudonimem T. Zawadzkiego – „Zoœka” (w składzie Kedywu KG AK) pod dowództwem R. Białousa „Jerzego”. Batalion wsławił się wieloma głoœnymi akcjami. Pierwsza akcja o bardzo dużym znaczeniu została wykonana przez warszawskie GS (OS „Jerzy”) jeszcze przed utworzeniem batalionu – 26.III.1943 na ul. Długiej pod Arsenałem (odbicie z transportu gestapo 25 więŸniów, w tym J. Bytnara „Rudego”). „Zoœka” powtórzył ten sukces dwukrotnie, odbijajšc więŸniów na stacji pod Celestynowem pod Warszawš i w szpitalu Jana Bożego na ul. Bonifraterskiej w Warszawie. Duże osišgnięcia miały bataliony w dywersji kolejowej; wysadzono wiele mostów kolejowych i pocišgów niemieckich – akcje w pobliżu Czarnocina, Trynie, Błoniu, Szymanowie, Pogorzeli, Urlach.

W powstaniu warszawskim bataliony „Zoœka” i „Parasol” weszły w skład zgrupowania „Radosław”. Jako doborowe oddziały Kedywu walczyły na najtrudniejszych pozycjach na Woli, Starym Mieœcie i Czerniakowie. Poniosły ogromne straty („Zoœka” – 320, „Parasol” – 311 poległych i zaginionych. Na pomoc powstańcom œpieszyły GS Częstochowa i Radom maszerujšc do Warszawy w zgrupowaniach 25, 27 i 72 pułków AK; do walczšcej Warszawy maszerował też pluton GS Choršgwi Œlšskiej. W walkach powstańczych w Wilnie 6-13.VII.1944 uczestniczył wileński pluton GS „Turbacz”.